ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΡΜΟΝΙΑ (ΜΕΡΟΣ 76ο)

ΣΧΕΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ και ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Οι προσωπικές σχέσεις των συζύγων έχουν ρυθμιστεί με τον ένα ή τον άλλον τρόπο (ξεχωριστή διαβίωση, διαζύγιο, νέοι γάμοι κ.λ.π.).

Τι γίνεται όμως με τα ανήλικα παιδιά; πού μένουν, πώς ζουν, ποιος έχει τη μεριμνά τους και ποιος πληρώνει για τα έξοδα διαβίωσης τους;

Κατ’ αρχήν η γονική μέριμνα είναι καθήκον και δικαίωμα των γονιών, οι οποίοι την ασκούν από κοινού. Περιλαμβάνει την επιμέλεια του παιδιού, τη διοίκηση της περιουσίας του και την εκπροσώπηση του σε κάθε υπόθεση που το αφορά.

H γονική μέριμνα παύει και ασκείται μόνο από τον ένα γονιό μόνο σε περίπτωση θανάτου, απουσίας ή 'έκπτωσης' του άλλου και φυσικά όταν ένας γονιός είναι ανί­κανος ουσιαστικά και για πραγματικούς λόγους ή περιο­ρισμένα ικανός να ασκήσει τη γονική μέριμνα (π.χ. ψυχασθένεια, αναπηρία, δικαστική απαγόρευση κ.λ.π).

Η επιμέλεια του παιδιού, όμως, μπορεί να ασκηθεί και από ανήλικο γονέα. Δεδομένου ότι κάθε απόφαση πρέ­πει να αποβλέπει στο συμφέρον του παιδιού, σε περί­πτωση που οι γονείς διαφωνούν κατά την άσκηση της γονικής μέριμνας και για το συμφέρον του παιδιού απαιτείται να ληφθεί οπωσδήποτε απόφαση, τότε το δικα­στήριο αποφασίζει (π.χ. ποια είναι η επωφελέστερη αξιοποίηση της περιουσίας του ανηλίκου, να δοθεί αντι­παροχή ή να πωληθεί το οικόπεδο που του κληροδότησε ο παππούς του για την αντιμετώπιση των ιατρικών του εξόδων;).

Τι γίνεται σε περίπτωση διακοπής της έγγαµης συμβίωσης ή διαζυγίου ;

Η άσκηση της γονικής μέριμνας ρυθμίζεται από το δικαστήριο. Μπορεί να ανατεθεί στον έναν γονέα, αν ο άλλος συμ­φωνεί ή να ανατεθεί και στους δύο με κατανομή της μέριμνας, αν και οι δύο γονείς ζουν στον ίδιο τόπο. Μπορεί να ανατεθεί και σε τρίτον (παππού, θείο ή επί­τροπο). Γενικά, η γονική μέριμνα δεν αφαιρείται από τον γονέα παρά μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις ειδικά οριζόμενες από τον νόμο.

Η επιμέλεια του παιδιού, σε γενικές γραμμές, περιλαμ­βάνει κυρίως την ανατροφή, την επίβλεψη του, τη μόρφωση και την εκπαίδευση του καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου διαμονής του. Η επιμέ­λεια είναι αυτή που ζητείται κατά κανόνα να δοθεί από το δικαστήριο στον έναν από τους δύο γονείς σε περί­πτωση διαζυγίου ή απλώς χωριστής διαβίωσης, εφόσον η γονική μέριμνα ασκείται και από τους δύο γονείς από κοινού, όπως προαναφέρθηκε.

Κατά την ανατροφή του παιδιού οι γονείς το ενισχύουν, χωρίς διάκριση φύλου, να αναπτύσσει υπεύθυνα και με κοινωνική συνείδηση την προσωπικότητα του. Τα σωφρονιστικά μέτρα επιτρέπονται μόνο εφόσον αυτό είναι παιδαγωγικά αναγκαία και δε θίγουν την αξιοπρέ­πεια του παιδιού. Καλύτερα να αποφεύγονται, αν δεν συντρέχει πολύ σοβαρός λόγος. Κατά τη μόρφωση και την επαγγελματική εκπαίδευση του οι γονείς λαμβάνουν υπόψη τις ικανότητες και τις προσωπικές του κλίσεις. Για τον λόγο αυτό συνεργάζονται με το σχολείο και αν υπάρχει ανάγκη μπορούν να ζητούν τη συνδρομή των αρμοδίων κρατικών υπηρεσιών ή δημοσίων οργανισμών. Επίσης, το αρμόδιο δικαστικό όργανο οφείλει να παρέ­χει στους γονείς κατά την άσκηση της επιμέλειας την υποστήριξη του, εφόσον, βέβαια, αυτοί το ζητήσουν. Έτσι, ενώ η επιμέλεια του παιδιού μπορεί να έχει συμ­φωνηθεί μεταξύ των γονιών ή να έχει ανατεθεί με δικα­στική απόφαση στον έναν από τους δύο, ο άλλος γονιός είναι αυτονόητο ότι διατηρεί το δικαίωμα της προσω­πικής επικοινωνίας με το παιδί του.

Ο άλλος γονιός με τον οποίο ζει το παιδί δεν έχει το δικαίωμα να εμποδίζει την επικοινωνία μαζί του, εκτός αν υπάρχει πολύ σοβαρός λόγος (δηλαδή να μην πρό­κειται απλώς για διαφωνία ή αμφισβήτηση της προσω­πικότητας και της στάσης του πρώην συζύγου, αλλά για συμπεριφορά ή απώλεια κάθε ελέγχου που πραγματικό βλάπτει ή βάζει σε κίνδυνο το ανήλικο).

Τι γίνεται όμως με τη διατροφή του ανήλικου παιδιού, είτε ζουν χωριστά οι γονείς του είτε έχουν πάρει διαζύγιο;

Γενικά για τη διατροφή ο νόμος ορίζει ότι μεταξύ ανιό­ντων και κατιόντων υπάρχει αμοιβαία υποχρέωση διατροφής.

Έτσι, δικαίωμα διατροφής έχει μόνον όποιος δεν μπορεί να διατρέφει τον εαυτό του από την περιουσία του ή από εργασία κατάλληλη για την ηλικία του, την κατάσταση της υγείας του και τις λοιπές βιοτικές του συνθήκες ενό­ψει και των αναγκών της εκπαίδευσης του.

Το ανήλικο παιδί, όμως, ακόμη και αν έχει περιουσία, έχει δικαίωμα διατροφής από τους γονείς του, εφόσον τα εισοδήματα της περιουσίας του ή το προϊόν της εργασίας του δεν αρκούν για τη διατροφή του. Συνεπώς, οι γονείς έχουν υποχρέωση να διατρέφουν το παιδί τους από κοι­νού, ο καθένας ανάλογα με τις δυνάμεις του, είτε ζουν χωριστά είτε έχουν πάρει διαζύγιο. Για παράδειγμα, αν τα εισοδήματα της μητέρας είναι 600 Ευρώ και του πατέρα 3000 Ευρώ ανά μήνα (αναλογία 1/5) και τα μηνιαία έξοδα του παιδιού (υπολογίζοντας τα με σύνεση και ρεαλισμό) είναι π.χ. 300 ευρώ ανά μήνα, τότε η μητέ­ρα έχει υποχρέωση να καταβάλει για την διατροφή του παιδιού τους 60 ευρώ και ο πατέρας τα υπόλοιπα 240 ευρώ κάθε μήνα. Όμως, όπως έχει προαναφερθεί, στην υποχρέωση της διατροφής, ιδιαίτερα της μητέρας, αν της έχει δοθεί η επιμέλεια, μπορεί να συνυπολογισθεί η προσωπική της εργασία, ο κόπος, η προσπάθεια και κάθε τι που προσφέρει στα πλαίσια της άσκησης της επι­μέλειας του παιδιού τους.

Έτσι, όταν ο ένας ή και οι δύο γονείς αθετούν την υπο­χρέωση τους να διατρέφουν το ανήλικο τέκνο τους, το αρμόδιο δικαστικό όργανο παρέχει (ατελώς) στον άλλον γονέα ή και στο ίδιο το τέκνο, εφόσον το ζητήσουν, κάθε βοήθεια για την αναγκαστική είσπραξη των οφειλόμε­νων παροχών, ακόμη και με προσωρινή επιδίκαση δια­τροφής ως ασφαλιστικό μέτρο.

Ποιο, όμως, είναι το μέτρο και το περιεχόμενο της δια­τροφής που αναλογεί σε κάθε οικογένεια και τα παιδιά της, πριν ή μετά τη λύση του γάμου; Ο νόμος ορίζει την "ανάλογη" διατροφή. Δηλαδή το μέτρο της διατροφής προσδιορίζεται με βάση τις ανάγκες του δικαιούχου (ανηλίκου), όπως αυτές προκύπτουν από τις ανάγκες της ζωής του και της οικογένειας στην οποία ανήκει, και περιλαμβάνει όλα όσα είναι αναγκαία για τη συντήρηση του δικαιούχου και επιπλέον τα έξοδα για την ανατροφή του καθώς και την επαγγελματική και εν γένει εκπαίδευ­ση του. Είναι αυτονόητο ότι διαφορετικά ζει το παιδί ενός απλού εργαζόμενου και διαφορετικά το παιδί ενός βιομηχάνου.

Συμπερασματικό μιλώντας, θα λέγαμε ότι το πρώτο και πιο σημαντικό έργο και καθήκον των γονιών είναι η φροντίδα των παιδιών τους μέσα ή έξω από την έγγαμη σχέση. Αυτό το έργο απαιτεί την ενεργητική συμμετοχή τους και τη μέγιστη αφοσίωση στο πρόσωπο του παιδιού τους από κοινού, πέρα και μακριά από τις προσωπικές τους αντιθέσεις και διαφωνίες.

Πιο σημαντικό, ακόμη, είναι να μην χρησιμοποιούν οι γονείς το παιδί σαν μέσο πίεσης ή εκδίκησης του ενός προς τον άλλον, όταν υπάρχουν μεγάλες διαφωνίες και συγκρούσεις μεταξύ τους. Αν ο γάμος τους ήταν μια πικρή εμπειρία ή αποτυχημένη επιλογή, τις συνέπειες οφείλουν να τις επωμιστούν οι ίδιοι οι σύζυγοι, χωρίς να ζητούν επιβεβαιώσεις του δίκιου τους, χωρίς να μεταθέ­τουν τις ευθύνες στα παιδιά αναζητώντας "κριτές" ή "συμμάχους" (π.χ. εμποδίζοντας την επικοινωνία με τον άλλο γονιό, διεκδικώντας υπερβολικά ποσά για διατρο­φή ή για μη πραγματικές ανάγκες ή και αντίθετα παρου­σιάζοντας άρνηση καταβολής οποιουδήποτε χρηματικού ποσού - προκειμένου να μην τα διαχειρίζεται ο γονιός που έχει την επιμέλεια του - οδηγούν το παιδί σε ανέχεια, στέρηση και μιζέρια).

Τέλος, πριν απ' όλα ο κάθε γονιός ας κάνει μια προσπά­θεια να αντεπεξέλθει στο ύψος των περιστάσεων χάριν των παιδιών του, αποφεύγοντας να τα κάνει κοινωνούς της δυστυχίας, της πικρίας ή της αδικίας που βιώνει προ­σωρινό ή μόνιμα εξ' αιτίας του άλλου συζύγου - αν πράγ­ματι είναι έτσι -.

Γιατί ποτέ το μίσος και η κακία δεν έθρεψαν υγιή άτομα, ούτε οδήγησαν ανθρώπους σε έμπνευση και ευτυχία. Αντίθετα, σάρωσαν τα θεμέλια κάθε κοινωνίας και πολιτισμού καταστρέφοντας προσω­πικότητες που θα μπορούσαν να είχαν ανθίσει διαφορε­τικά, προσφέροντας έργο χρήσιμο και δημιουργικό στους ίδιους και στους άλλους ανθρώπους.

Βασιλική Πενταγίωτη - Δικηγόρος